Bắt buộc chữa bệnh trong pháp luật hình sự nghĩa là gì? Trường hợp nào phải thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh?

Nội dung chính

• Bắt buộc chữa bệnh trong pháp luật hình sự nghĩa là gì?
• Trường hợp nào phải thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh?
• Ai có thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh?

Bắt buộc chữa bệnh trong pháp luật hình sự nghĩa là gì?

Theo điểm c khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự 2015 quy định thì bắt buộc chữa bệnh là một trong những biện pháp tư pháp đối với người phạm tội, được cơ quan có thẩm quyền áp dụng đối với người không có đủ năng lực trách nhiệm hình sự.

Tức là không có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình, do đó buộc phải chữa bệnh tại một cơ sở điều trị chuyên khoa.

Bắt buộc chữa bệnh trong pháp luật hình sự nghĩa là gì? (Hình từ Internet)

Trường hợp nào phải thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh?

Trường hợp bắt buộc chữa bệnh được quy định tại Điều 49 Bộ luật hình sự 2015 như sau:

Bắt buộc chữa bệnh

1. Đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh quy định tại Điều 21 của Bộ luật này, Viện kiểm sát hoặc Tòa án căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh.

2. Đối với người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.

3. Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, nếu không có lý do khác để miễn chấp hành hình phạt, thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.

Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.

Như vậy, theo quy định, biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh được áp dụng trong các trường hợp sau đây:

(1) Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình theo quy định tại Điều 21 Bộ luật hình sự 2015.

(2) Người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.

(3) Người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.

Ai có thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh?

Thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh được quy định tại khoản 1 Điều 136 Luật Thi hành án hình sự 2019 như sau:

Thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh, hồ sơ đưa người vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh

1. Thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh được quy định như sau:

a) Cơ quan đang thụ lý giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra có quyền đề nghị Viện kiểm sát cùng cấp;

b) Trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh trong giai đoạn thi hành án có quyền đề nghị Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân khu nơi phạm nhân chấp hành án.

2. Cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh có trách nhiệm lập hồ sơ đưa người vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh. Hồ sơ bao gồm:

a) Quyết định của Viện kiểm sát hoặc Tòa án về áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh;

b) Kết luận của Hội đồng giám định pháp y tâm thần;

c) Lý lịch cá nhân của người chấp hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh;

d) Tài liệu khác có liên quan.

3. Trường hợp Viện kiểm sát, Tòa án tự mình quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh thì Viện kiểm sát, Tòa án đã ra quyết định có trách nhiệm lập hồ sơ và đề nghị cơ quan đang thụ lý giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra hoặc trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện trong giai đoạn thi hành án đưa người vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh.

Như vậy, theo quy định, cơ quan có thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh gồm:

(1) Cơ quan đang thụ lý giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra có quyền đề nghị Viện kiểm sát cùng cấp;

(2) Trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh trong giai đoạn thi hành án có quyền đề nghị Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân khu nơi phạm nhân chấp hành án.